3D-printing in het onderwijs


Veiligheid in de klas

Vermits een 3D-printer een elektromechanisch toestel is, zijn er enkele veiligheidsrisico’s verbonden aan het gebruik ervan. Hieronder vind je enkele algemene veiligheidsaspecten gerelateerd aan 3D-printing in een schoolomgeving. Natuurlijk is het belangrijk ook de productspecifieke veiligheidsvoorschriften (zoals die van de printer en van de filamenten of andere grondstoffen) na te leven.

De 3D-printer is niet geschikt voor gebruik door personen (kinderen inbegrepen) met verminderde fysieke, zintuiglijke of geestelijke capaciteiten of gebrek aan ervaring en kennis, tenzij zij onder toezicht staan of instructie hebben gekregen over het gebruik van het toestel door een persoon die verantwoordelijk is voor hun veiligheid. Houd toezicht op kinderen om te voorkomen dat ze met het apparaat spelen.

  • Laat de printer NOOIT onbeheerd achter wanneer deze in gebruik is! Neem steeds de nodige veiligheidsmaatregelen wanneer er zich kinderen of huisdieren in de nabijheid van de printer bevinden.
  • Dek de ventilators nooit af.
  • Plaats de printer op een stevig en stabiel oppervlak.
  • Zorg voor een aangepaste rookafzuiging.
  • Gebruik de printer buiten het bereik van kinderen en huisdieren.
  • Houd het vlak onder de printer vrij van vuil en obstakels.
  • Plaats de printer niet in de nabijheid van een open raam of deur, dit kan leiden tot kromtrekken (“warping”).

De 3D-printer bevat veel bewegende delen, maar de kracht van de stappenmotor is bij standaard-toestellen normaal gesproken te laag om ernstige verwondingen te veroorzaken. Het is echter aanbevolen om extra bescherming tegen mechanische risico’s te installeren. De beste manier om het gebruik van de 3D-printer te beveiligen, is het plaatsen van een beschermkap over de 3D-printer – met of zonder toegangsluik en afzuigsysteem (er zijn vele modellen beschikbaar op het internet). Het toevoegen van een schakelaar die de printer uitschakelt wanneer de beschermkap wordt verwijderd of het toegangsluik wordt geopend, zorgt voor extra beveiliging.

We raden u ook aan om een externe noodstopschakelaar te installeren, om de stroomtoevoer uit te schakelen. Het is de verantwoordelijkheid van de monteur om voldoende bescherming te voorzien. Ontkoppel het toestel altijd voor elk onderhoud of vervanging.

De temperatuur van de spuitopening (nozzle) kan oplopen tot zo’n 270°. Het risico op brandwonden is dan ook reëel. Gezond verstand moet voldoende zijn om brandwonden te voorkomen, maar in sommige omgevingen, is extra bescherming sterk aanbevolen. (Zie § Mechanische beveiliging en bescherming)

De temperatuur van een verwarmd printbed bedraagt normaalgezien 60°C bij het printen van PLA en tot 100°C bij het printen van ABS, wees dus altijd voorzichtig! Raak kunststofoppervlakken niet langer dan 1 min. aan, volgens de CENELEC-normering.

Laat de 3D-printer altijd 60 min. afkoelen voor elk onderhoud of vervanging.

Afhankelijk van het soort materiaal dat u gebruikt om te printen, kunnen er gezondheids voorschriften van toepassing zijn. Tijdens het smelten van het plastic filament komen er in sommige gevallen schadelijke dampen vrij. Er is nog onvoldoende inzicht verworven over de impact op de gezondheid hiervan maar daarom wordt ook best het voorzichtigheidsprincipe gehanteerd. In principe moet er rookafzuiging voorzien worden.

Enkele voorbeelden:

  • PLA: voor zover bekend, brengt het printen met PLA onder normale omstandigheden geen gevaren met zich mee. Er kunnen echter ook additieven toegevoegd zijn aan het filament, waarvan de eigenschappen niet noodzakelijk bekend zijn.
    Geprinte objecten in PLA niet gebruiken voor het consumptie van eten en drank of het bewaren ervan.
  • ABS: verspreidt een kenmerkende geur van “verbrand plastic”. Dit is een normaal verschijnsel maar het kan ook hoofdpijn, de luchtwegen en ogen irriteren bij gevoelige personen. Hoewel ABS zelf niet giftig is, zijn de dampen wel schadelijk voor uw gezondheid. Dit omdat ABS van aardolie gemaakt wordt. Installeer een zuurkast (met actieve koolfilter voor het afzuigen zonder aansluiting ) wanneer u ABS-draad gebruikt.

Indien u op zeker wilt spelen gebruikt u de printer best in een goed geventileerde ruimte. Rookafzuiging is verplicht in kantoorruimtes, klaslokalen en gelijkaardige ruimtes. Brand nooit printerdraad want dit zal tijdens het branden giftige dampen en gassen afgeven.

Volgens de veiligheidsvoorschriften in bedrijven en scholen dient ieder toestel, dus ook een 3D-printer CE-gekeurd zijn. Hiertoe zit er bij printers die worden aangekocht steeds een CE-certificaat. Bij zelfbouwprinters is dit niet het geval. Bij ongevallen zal een verzekeraar zich terugtrekken indien men niet beschikt over deze certificaten.

Rookafzuiging is verplicht in kantoorruimtes, klaslokalen en gelijkaardige ruimtes.